Perubahan iklim adalah salah satu isu global yang paling mendesak pada masa kita, dan Malaysia tidak terkecuali. Negara ini menghadapi pelbagai cabaran alam sekitar yang diburukkan lagi oleh perubahan iklim, termasuk peningkatan paras laut, peningkatan banjir, dan turun naik suhu. Perubahan ini mengancam pelbagai sektor, khususnya pertanian, kesihatan awam dan infrastruktur. Oleh itu, langkah-langkah bersepadu antara kerajaan, industri, dan masyarakat diperlukan untuk menangani masalah pencemaran alam sekitar di Malaysia dengan cara yang lebih berkesan dan lestari.
Cabaran Alam Sekitar Diburukkan Oleh Perubahan Iklim
1. Peningkatan Paras Laut
Salah satu isu paling kritikal yang dihadapi Malaysia akibat perubahan iklim ialah peningkatan paras laut. Apabila suhu global meningkat, penutup ais kutub mencair, dan pengembangan haba air laut berlaku, yang membawa kepada peningkatan paras laut. Kawasan pantai di Malaysia, khususnya di negeri-negeri seperti Pulau Pinang, Selangor, dan Sarawak, berisiko ditenggelami air. Menurut Jabatan Meteorologi Malaysia, unjuran mencadangkan bahawa paras laut boleh meningkat sehingga 1.1 meter menjelang akhir abad ini, memberi kesan ketara kepada komuniti pantai rendah.
Peningkatan paras laut mengancam bukan sahaja kawasan kediaman tetapi juga infrastruktur kritikal, termasuk jalan raya, pelabuhan dan utiliti. Selain itu, pencerobohan air masin ke dalam sumber air tawar boleh menjejaskan bekalan air minuman dan tanah pertanian, yang membawa kepada isu keselamatan makanan.
2. Peningkatan Banjir
Malaysia sudah terdedah kepada banjir, tetapi perubahan iklim dijangka memburukkan lagi masalah ini. Perubahan dalam corak hujan, dengan hujan lebat yang lebih lebat dan tidak menentu, menyumbang kepada banjir kilat dan kejadian banjir yang berpanjangan. Jabatan Pengairan dan Saliran melaporkan bahawa Malaysia mengalami banjir teruk sejak beberapa tahun kebelakangan ini, yang membawa kepada kehilangan nyawa, perpindahan masyarakat, dan kerosakan ekonomi yang ketara.
Kawasan bandar, terutamanya yang mempunyai sistem perparitan yang tidak mencukupi, amat terdedah. Gabungan hujan lebat dan kenaikan paras laut boleh mengatasi infrastruktur sedia ada, menjadikan banjir lebih kerap dan teruk.
3. Turun Naik Suhu
Perubahan iklim juga telah menyebabkan peningkatan turun naik suhu di Malaysia. Purata suhu semakin meningkat, dengan Jabatan Meteorologi Malaysia merekodkan peningkatan 1.1 darjah Celsius sejak abad lalu. Suhu yang lebih tinggi boleh mengganggu ekosistem tempatan, menjejaskan kepelbagaian biologi dan menjejaskan produktiviti pertanian.
Selain itu, kejadian panas melampau menimbulkan risiko kesihatan kepada penduduk, terutamanya kumpulan yang terdedah seperti warga emas dan mereka yang mempunyai keadaan kesihatan yang sedia ada. Tekanan haba boleh membawa kepada pelbagai isu kesihatan, termasuk keletihan haba dan memburukkan lagi penyakit kronik.
Implikasi kepada Pertanian
Pertanian adalah sektor penting di Malaysia, menyumbang dengan ketara kepada ekonomi dan menyediakan mata pencarian untuk berjuta-juta orang. Walau bagaimanapun, perubahan iklim memberikan beberapa cabaran untuk industri ini.
1. Hasil Tanaman dan Keselamatan Makanan
Perubahan dalam suhu dan corak pemendakan boleh memberi kesan ketara kepada hasil tanaman. Sebagai contoh, kelapa sawit, salah satu tanaman utama Malaysia, sensitif terhadap turun naik suhu dan ketersediaan air. Keadaan cuaca buruk boleh menyebabkan hasil yang lebih rendah dan kualiti hasil yang berkurangan, mengancam keselamatan makanan.
Selain itu, peningkatan banjir boleh merosakkan tanaman, yang membawa kepada kerugian bagi petani dan peningkatan harga bagi pengguna. Pertubuhan Makanan dan Pertanian (FAO) memberi amaran bahawa perubahan iklim boleh membawa kepada peningkatan ketidakamanan makanan di Malaysia, khususnya bagi masyarakat luar bandar yang bergantung kepada pertanian.
2. Pembiakan Perosak dan Penyakit
Suhu yang lebih panas dan corak hujan yang berubah juga boleh menyebabkan pembiakan perosak dan penyakit yang menjejaskan tanaman. Tahap kelembapan yang lebih tinggi mewujudkan keadaan yang menggalakkan untuk perosak, yang boleh mengakibatkan peningkatan penggunaan racun perosak dan kos pengeluaran yang lebih tinggi untuk petani. Ini bukan sahaja menjejaskan hasil tanaman tetapi juga boleh memberi kesan negatif terhadap alam sekitar akibat peningkatan larian kimia ke dalam saluran air.
Implikasi Kesihatan
Perubahan iklim menimbulkan risiko kesihatan yang ketara kepada penduduk Malaysia.
1. Penyakit Bawaan Vektor
Perubahan dalam suhu dan corak hujan boleh mempengaruhi taburan dan penghantaran penyakit bawaan vektor, seperti demam denggi dan malaria. Suhu yang lebih panas boleh mengembangkan habitat nyamuk pembawa penyakit, yang membawa kepada peningkatan kadar penghantaran. Kementerian Kesihatan Malaysia telah melaporkan peningkatan kes denggi, terutamanya semasa tempoh hujan lebat dan banjir, yang mewujudkan keadaan pembiakan yang ideal untuk nyamuk.
2. Penyakit Berkaitan Panas
Peningkatan suhu boleh menyebabkan peningkatan penyakit berkaitan haba, terutamanya semasa kejadian haba melampau. Pendedahan berpanjangan kepada suhu tinggi boleh menyebabkan keletihan haba, strok haba, dan memburukkan lagi keadaan kesihatan kronik seperti penyakit kardiovaskular. Populasi yang terdedah, termasuk warga emas dan mereka yang mempunyai masalah kesihatan yang sedia ada, berada pada risiko yang lebih tinggi.
Keterdedahan Infrastruktur
Infrastruktur di Malaysia juga berisiko akibat perubahan iklim.
1. Pengangkutan dan Utiliti
Peningkatan paras laut dan peningkatan banjir mengancam infrastruktur kritikal, termasuk jalan raya, jambatan dan utiliti. Institut Penyelidikan Hidraulik Kebangsaan Malaysia telah menonjolkan potensi banjir untuk mengganggu rangkaian pengangkutan, membawa kepada kerugian ekonomi dan menghalang usaha tindak balas kecemasan semasa bencana.
Selain itu, kawasan bandar dengan sistem perparitan yang tidak mencukupi amat terdedah kepada banjir, yang boleh mengakibatkan gangguan bekalan elektrik dan kerosakan kepada perkhidmatan penting. Memastikan daya tahan infrastruktur terhadap kesan perubahan iklim adalah penting untuk mengekalkan keselamatan awam dan kestabilan ekonomi.
2. Cabaran Perancangan Bandar
Perbandaran yang pesat di Malaysia telah memburukkan lagi kelemahan kepada perubahan iklim. Kawasan bandar yang dirancang dengan baik selalunya kekurangan sistem saliran dan ruang hijau yang mencukupi, yang membawa kepada peningkatan banjir dan tekanan haba. Perancangan bandar mampan yang menggabungkan langkah-langkah daya tahan iklim adalah penting untuk mengurangkan risiko ini.
Strategi Penyesuaian
Menyedari cabaran yang ditimbulkan oleh perubahan iklim, Malaysia telah mula melaksanakan pelbagai strategi penyesuaian di peringkat komuniti dan kerajaan.
1. Penyesuaian Berasaskan Komuniti
Masyarakat tempatan semakin mengambil inisiatif untuk menyesuaikan diri dengan perubahan iklim. Projek penyesuaian berasaskan komuniti memberi tumpuan kepada meningkatkan daya tahan dengan mempromosikan amalan pertanian mampan, menambah baik pengurusan air dan melabur dalam infrastruktur tempatan. Sebagai contoh, sesetengah komuniti mengamalkan amalan agroekologi yang meningkatkan kesihatan tanah dan mengurangkan pergantungan pada input kimia, menjadikan mereka lebih berdaya tahan terhadap kesan iklim.
2. Dasar dan Rangka Kerja Kerajaan
Kerajaan Malaysia telah membangunkan dasar yang bertujuan untuk menangani perubahan iklim dan menggalakkan strategi penyesuaian. Dasar Kebangsaan mengenai Perubahan Iklim menggariskan rangka kerja untuk menyepadukan pertimbangan iklim ke dalam perancangan pembangunan dan dasar sektoral. Ini termasuk langkah untuk meningkatkan pengurangan risiko bencana, menambah baik pengurusan sumber air dan mengukuhkan daya tahan infrastruktur.
Selain itu, kerajaan sedang berusaha untuk membangunkan Pelan Penyesuaian Nasional, yang bertujuan untuk mengenal pasti sektor yang terdedah dan melaksanakan langkah penyesuaian yang disasarkan. Pelan ini akan melibatkan kerjasama dengan pelbagai pihak berkepentingan, termasuk kerajaan tempatan, NGO dan komuniti.
3. Pengurusan Air Mampan
Menambah baik pengurusan air adalah penting untuk menangani kesan perubahan iklim. Kerajaan melabur dalam pembangunan amalan pengurusan air lestari yang meningkatkan daya tahan terhadap banjir dan kemarau. Ini termasuk pembinaan kolam tadahan, sistem penuaian air hujan, dan menambah baik infrastruktur saliran di kawasan bandar.
4. Persediaan dan Tindak Balas Bencana
Meningkatkan kesiapsiagaan dan tindak balas bencana adalah penting untuk mengurangkan kesan perubahan iklim. Malaysia telah mewujudkan sistem amaran awal untuk banjir dan bencana alam lain, membolehkan masyarakat membuat persediaan dan bertindak balas dengan lebih berkesan. Latihan berterusan dan usaha membina kapasiti untuk pihak berkuasa tempatan dan komuniti adalah penting untuk meningkatkan daya tahan terhadap acara berkaitan iklim.
Kesimpulan
Perubahan iklim menimbulkan cabaran alam sekitar yang ketara bagi Malaysia, termasuk peningkatan paras laut, peningkatan banjir dan turun naik suhu. Cabaran ini mempunyai implikasi yang luas terhadap pertanian, kesihatan awam dan infrastruktur, mengancam mata pencarian berjuta-juta dan kestabilan ekonomi negara.
Walau bagaimanapun, melalui strategi penyesuaian yang melibatkan komuniti tempatan dan inisiatif kerajaan, Malaysia mengambil langkah untuk menangani cabaran ini. Dengan menggalakkan amalan mampan, meningkatkan kesiapsiagaan menghadapi bencana, dan menambah baik pengurusan air, Malaysia boleh membina daya tahan terhadap kesan perubahan iklim.
Meningkatkan kesedaran tentang isu alam sekitar kritikal yang dihadapi Malaysia dan menggalakkan perbincangan mengenai penyelesaian yang berpotensi adalah penting untuk memupuk masa depan yang mampan dan berdaya tahan. Memandangkan perubahan iklim terus menjejaskan negara, tindakan kolektif daripada semua sektor masyarakat akan menjadi penting dalam mengemudi kerumitan dan ketidaktentuan krisis global ini.